Post by MrHo on Feb 23, 2013 19:22:13 GMT 7
youtube weblink :
Giữa tháng 6/2005, một bài phát biểu tại lễ trao bằng tốt nghiệp của trường đại học danh tiếng Stanford University (US) đã gây chấn động lớn ở các giảng đường đại học và được đăng tải ở các báo giáo dục và kinh doanh trên thế giới, rồi sau đó lan rộng trên internet. Chủ nhân bài phát biểu này là ông Steve Jobs, CEO của tập đoàn Apple Computer và Công ty Pixar Animation Studio.
Script tiếng Việt ——————————————————–
Tôi rất vinh dự được có mặt tại lễ phát bằng tốt nghiệp của các bạn ngày hôm nay tại một trường đại học danh giá bậc nhất thế giới. Còn phần tôi thì lại chưa bao giờ có bằng tốt nghiệp đại học nào cả. Thành thực mà nói, tôi chưa bao giờ học đại học. Hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe ba câu chuyện đã từng xảy ra trong đời tôi. Chỉ như vậy thôi, không có gì to lớn, chỉ đơn giản là ba câu chuyện.
Câu chuyện đầu tiên – “kết nối các sự kiện” (Connecting the dots)
Tôi đã bỏ học chỉ sau 6 tháng theo học trường ĐH Reed nhưng vẫn ở lại loanh quanh đến tận 18 tháng nữa mới thực sự ra đi. Tại sao tôi lại chọn bỏ học?
Mọi thứ bắt đầu từ lúc tôi chào đời. Mẹ đẻ của tôi là một SV trẻ mới tốt nghiệp ĐH, chưa chồng. Vì thế, bà quyết định mang tôi cho người khác làm con nuôi. Bà tin rằng nên để những người có bằng ĐH mang tôi về nuôi và đã sắp xếp sẵn mọi thủ tục cho con với 2 vợ chồng luật sư. Chẳng thể ngờ, đến lúc tôi chào đời, đôi vợ chồng này lại đổi ý muốn có con gái. Thế là, bố mẹ tôi bây giờ, lúc đó đang trong danh sách chờ đợi, nhận được một cú điện thoại lúc nửa đêm: “Có một bé trai mới sinh chưa ai nhận. Ông bà có muốn nhận không?” Họ vui mừng đồng ý ngay. Khi mẹ đẻ mới biết bố mẹ tôi chưa bao giờ tốt nghiệp ĐH, thậm chí cha tôi còn chưa tốt nghiệp cấp ba, bà nhất định không ký giấy cho con nuôi và chỉ nhượng bộ khi bố mẹ tôi hứa sau này sẽ cho tôi vào ĐH.
17 năm sau, tôi vào ĐH thật. Nhưng tôi lại ngu ngốc chọn một trường đắt tiền ngang với Stanford, và toàn bộ số tiền ít ỏi của bố mẹ tôi, những người lao động chân tay, đổ vào trả tiền học. Sau 6 tháng, tôi thấy việc đầu tư như vậy thật vô nghĩa. Tôi không biết mình muốn làm gì và cũng không biết trường ĐH sẽ giúp mình như thế nào. Thế mà tôi vẫn ngồi đây, tiêu tốn những đồng tiền bố mẹ bỏ bao mồ hôi công sức cả đời mới kiếm được. Tôi quyết định bỏ học và tin rằng, mọi thứ rồi cũng được thu xếp ổn thoả. Lúc đó thật sự rất run, nhưng bây giờ nhìn lại, tôi hiểu rằng, đấy là một trong những quyết định đúng đắn nhất của đời mình. Ngay khi quyết định bỏ học, tôi đã bỏ những môn bắt buộc mà mình không thích và bắt đầu kiếm các lớp có vẻ thú vị hơn.
Nhưng không phải mọi thứ đều thi vị. Tôi không được ở KTX, vì vậy tôi phải ngủ nhờ trên sàn nhà phòng trọ của các bạn tôi, nhặt vỏ lon Coca để có 5 xu mua thức ăn, và mỗi chủ nhật đi bộ hơn 7 dặm băng ngang thành phố để được một bữa ăn làm phúc hàng tuần tại đền Hare Krishna. Tôi thích cuộc sống đó. Chính những gì đã phải đương đầu khi đi theo tiếng gọi của trực giác và tính tò mò ham hiểu biết trong tôi khi ấy đã trở thành những kinh nghiệm vô giá cho tôi sau này. Để tôi kể bạn nghe một ví dụ điển hình:
ĐH Reed lúc đó có lớp dạy thiết kế thư pháp (calligraphy) có lẽ thuộc loại hàng đầu trong cả nước. Mọi mẫu chữ trên các poster, biển hiệu… xung quanh trường đều rất được thiết kế rất đẹp. Lúc ấy, coi như đã bỏ học và không phải học những môn bắt buộc nữa, tôi quyết định chọn lớp học về mẫu chữ mỹ thuật để tìm hiểu cung cách thiết kế. Tôi đã tìm hiểu về các mẫu chữ serif, san serif, về các khoảng cách khác nhau giữa các mẫu chữ, về các phương cách tạo mẫu chữ in (typography). Những kiểu cách vẽ chữ đó đậm nét nghệ thuật tinh tế, tuyệt đẹp và giàu chất lịch sử mà khoa học chẳng thể nào nắm bắt được. Chúng mê hoặc tôi từ lúc nào không hay.
Những thứ viển vông này chắc chẳng đem lại một ứng dụng thực tế nào cho cuộc đời tôi. Thế nhưng 10 năm sau, khi bắt đầu thiết kế chiếc máy tính Macintosh đầu tiên, tất cả quay trở lại. Chúng tôi đã dồn hết tâm trí của mình vào thiết kế chiếc Mac này. Đó là chiếc máy đầu tiên có kiểu chữ rất đẹp. Nếu tôi đã không bước chân vào lớp học thiết kế chữ hồi ĐH, chiếc Mac bây giờ sẽ không bao giờ có các kiểu dáng chữ và các phông chữ có khoảng cách đều nhau như thế này. Và vì thế, có lẽ cũng chẳng máy tính cá nhân nào trên thế giới có các kiểu chữ này (vì Windows cóp hoàn toàn từ Mac). Nếu không bao giờ bỏ học, tôi đã không đi học lớp thiết kế chữ này, và các máy tính cá nhân cũng không có được những mẫu chữ tuyệt diệu hôm nay. Dĩ nhiên, khi còn ngồi ghế nhà trường, làm sao tôi có thể kết nối các sự việc theo hướng như vậy? Nhưng 10 năm sau nhìn lại, tất cả đều rất rõ ràng.
Dĩ nhiên, các bạn không thể kết nối các sự việc khi hướng về phía trước, chỉ có thể làm như vậy khi ta nhìn lại một quãng đường. Vì vậy, các bạn phải tin tưởng rằng các hành vi, sự kiện của hiện tại có một mối liên quan nào đó đến tương lai. Bạn phải tin tưởng vào một điều gì đó – linh tính, số phận, cuộc đời, thuyết nhân quả (karma), bất kỳ cái gì. Lối suy nghĩ này chưa bao giờ làm tôi thất vọng, và chính nó đã tạo nên mọi đổi thay trong đời tôi.
Câu chuyện thứ hai: Tình yêu và sự mất mát
Tôi đã rất may mắn khi tìm thấy điều mình thực sự yêu thích khi còn trẻ. Woz và tôi bắt đầu thiết kế máy Apple trong gara ô tô của bố mẹ tôi hồi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi làm việc rất chăm chỉ, và trong vòng 10 năm sau, Apple đã trưởng thành. Từ một bộ sậu chỉ có 2 người biến thành một tập đoàn trị giá 2 tỷ đô-la với hơn 4.000 nhân viên. Chúng tôi đã cho ra đời sản phẩm đỉnh cao nhất của mình – máy tính Macintosh, lúc tôi mới bước sang tuổi 30. Rồi tôi bị đuổi việc. Làm sao có thể bị đuổi việc khỏi một công ty do mình sáng lập nên? Chuyện là thế này. Khi Apple mở rộng, chúng tôi thuê một người mà tôi nghĩ là rất tài năng để cùng mình điều hành công ty. Một hai năm đầu, mọi thứ đều ổn. Nhưng rồi những định hướng tương lai có điểm bất đồng, cuối cùng, chúng tôi cãi nhau. Hội đồng quản trị đã đứng về phía anh ta, tôi thì ra khỏi công ty, khi 30 tuổi. Tâm huyết của cả một thời kỳ đã tiêu tan, tôi hoàn toàn tuyệt vọng.
Một vài tháng sau đó, tôi thật sự không biết phải làm gì nữa. Tôi cảm thấy mình không xứng đáng với các bậc tiền bối, đã phụ lòng mong đợi và sự tín nhiệm của họ. Tôi đã gặp David Packard và Bob Noyce và cố gắng nói lời xin lỗi vì đã làm hỏng mọi chuyện. Bởi ai ai cũng biết đến sự thất bại này, nên thậm chí tôi còn nghĩ đến việc trốn chạy khỏi lãnh địa của mình. Nhưng rồi có một điều mà dần dần tôi nhận ra – tôi vẫn rất yêu những việc mình làm! Những sự kiện bước ngoặt ở Apple đã không hề làm suy suyển cảm xúc ấy. Tôi đã bị gạt bỏ, nhưng vẫn sống trong tình yêu. Vì thế, tôi quyết định làm lại.
Lúc đó, tôi không thể nhận thức được rằng, chính việc bị đuổi khỏi Apple là điều tuyệt vời nhất đã diễn ra trong đời. Những gánh nặng của vinh quang được thay thế bởi cảm giác nhẹ nhõm khi bắt đầu lại từ đầu và không chắc chắn về mọi thứ. Tôi được tự do bước vào thời kỳ sáng tạo nhất của cuộc đời.
Trong vòng 5 năm sau đó, tôi bắt đầu một công ty tên là NeXT, một công ty khác tên Pixar, và đem lòng yêu một người phụ nữ tuyệt vời sau này đã trở thành vợ tôi. Pixar bắt đầu sản xuất các phim hoạt hình sử dụng công nghệ máy tính đầu tiên của thế giới, bộ phim Câu chuyện đồ chơi (Toy Story), và bây giờ đã trở thành một trong những xưởng sản xuất phim hoạt hình thành công nhất thế giới. Vật đổi sao dời, cuối cùng thì Apple lại mua lại NeXT và tôi trở về Apple, sử dụng chính những công nghệ đã phát triển ở NeXT vào phục hưng lại cho Apple. Tôi và Laurene đã cùng nhau xây dựng một gia đình đầm ấm.
Tôi tin chắc rằng, những điều kỳ diệu trên đã không xảy ra nếu tôi không bị đuổi khỏi Apple. Đó là một liều thuốc đắng, nhưng đúng là bệnh nhân cần có nó. Đôi lúc cuộc đời như quẳng gạch vào đầu bạn vậy. Phải vững lòng ! Tôi tin rằng, điều duy nhất tiếp sức cho mình là tình yêu dành cho những việc mình làm. Bạn cũng vây, phải tìm thấy những gì bạn yêu quý. Đối với công việc hay với những người thân yêu của bạn đều thế cả. Công việc sẽ chiếm một phần lớn cuộc sống của bạn, và cách duy nhất để thực sự toại nguyện là làm được những điều bạn nghĩ là vĩ đại nhất. Và cách duy nhất để làm được những điều vĩ đại là yêu việc mình làm. Nếu chưa tìm thấy thì bạn cứ tiếp tục tìm đi. Đừng bỏ cuộc. Giống như trong tình yêu vậy, bạn sẽ biết ngay khi bạn tìm thấy nó. Và cũng giống như trong bất kỳ mối quan hệ nào, nó sẽ chỉ tốt đẹp thêm theo năm tháng mà thôi. Bạn hãy cứ tìm cho đến khi tìm thấy, đừng bỏ cuộc.
Câu chuyện thứ ba: Cái chết
Khi 17 tuổi, tôi đọc một câu rằng: “Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể đó là ngày tận thế của mình, đến một lúc nào đó bạn sẽ đúng”. Câu nói đó để lại ấn tượng lớn với tôi, và trong suốt 33 năm qua, tôi luôn nhìn vào gương mỗi ngày để tự hỏi mình: “Nếu hôm nay là ngày cuối của đời mình, liệu mình có muốn làm những việc hôm nay mình sắp làm không?” Và khi nhận ra câu trả lời là “không” ngày này qua ngày khác, tôi biết mình cần thay đổi điều gì đó.
Ghi nhớ rằng “một ngày nào đó gần thôi, mình sẽ chết đi” là một bí quyết vô cùng quan trọng giúp tôi quyết định những lựa chọn lớn trong đời. Bởi vì hầu hết mọi thứ – những mong đợi của người khác, lòng kiêu hãnh, nỗi lo sợ xấu hổ khi thất bại – tất cả đều phù phiếm trước cái chết, để lại những gì thật sự quan trọng. Luôn nhớ rằng mình sẽ chết là cách tốt nhất mà tôi biết để tránh sa vào cái bẫy suy nghĩ rằng mình không muốn mất đi cái gì đó. Ta đã hoàn toàn vô sản rồi. Chẳng có lý gì để không đi theo tiếng gọi trái tim.
Năm rồi, tôi bị chẩn bệnh ung thư. Tôi đi soi người lúc 7h30 sáng và phát hiện có một khối u trong tuyến tụy (pancreas). Lúc đó, tôi còn chẳng hiểu tuyến tuỵ là gì. Bác sĩ bảo rằng chắc là một loại ung thư không chữa được, và tôi chỉ sống được 3-6 tháng nữa thôi. Bác sĩ khuyên tôi về nhà sắp xếp lại mọi công việc, có thể ngầm hiểu như thế là chuẩn bị mọi thứ trước cái chết. Có nghĩa là phải gói gọn những điều muốn nói với các con trong 10 năm tới trong vòng một vài tháng. Có nghĩa là đảm bảo mọi thứ được sắp xếp ổn thoả cho gia đình trước khi ra đi. It means to say your goodbyes.
Cả ngày hôm đó tôi nghĩ đến lời chẩn bệnh. Tối đó tôi lại được khám nội soi, người ta cho đèn nội soi vào cổ họng xuống dạ dày và ruột non, lấy kim châm vào tuyến tuỵ để lấy ra một số tế bào từ khối u. Lúc đó tôi rất bình thản, nhưng vợ tôi kể lại lúc đó khi các bác sĩ soi các tế bào dưới kính hiển vi họ đã bật la lên vì phát hiện ra đây là một trông số rất ít loại u ác tính có thể chữa bằng phẫu thuật. Tôi đã qua phẫu thuật và giờ thì khoẻ rồi.
Tôi đã từng cận kề với cái chết, đủ cận kề để chứng nghiệm về nó không phải như một thuật ngữ trừu tượng xa vời. Và khi nó đã lướt qua mà tôi vẫn còn sống sót, nay xin chia sẻ cùng bạn đôi lời tâm đắc.
Không ai muốn chết cả. Kể cả những người muốn lên thiên đàng cũng không ai muốn chết. Thế mà cái chết lại là điểm đến của tất cả chúng ta. Không ai có thể trốn khỏi nó. Và đó là cách mà nó phải diễn ra, bởi lẽ Cái Chết chính là sáng tạo tuyệt vời nhất của Cuộc Sống. Nó là yếu tố làm thay đổi cuộc sống. Nó gạt bỏ cái cũ và mở đường cho cái mới. Ngay bây giờ “cái mới” là các bạn, nhưng không xa nữa bạn sẽ trở thành cái cũ và bị loại bỏ. Thứ lỗi cho tôi nếu nói như thế là quá buồn thảm, nhưng mà đúng như vậy đấy.
Thời gian của các bạn là có hạn, nên đừng phí phạm bằng cách sống cuộc đời của người khác. Đừng rơi vào bẫy của sự độc đoán, giáo điều của người khác. Đừng để những ý kiến ồn ào xung quanh nhấn chìm tiếng nói bên trong của bạn. Và quan trọng nhất, hãy dũng cảm đi theo tiếng gọi của trái tim và linh tính của mình. Chúng biết bạn thực sự muốn gì. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi.
Khi tôi còn trẻ, có một tuyển tập tuyệt diệu tên là The Whole Earth Catalogue, được coi như sách gối đầu giường của thế hệ chúng tôi. Một tác giả tên Stewart Brand đã viết cuốn sách này, và ông đã làm cho nó vô cùng sống động bằng những chấm phá thi vị của mình. Đó là những năm cuối thập kỷ 60, khi chưa có máy tính cá nhân, nên cuốn sách được làm hoàn toàn bằng máy chữ, kéo, và máy chụp ảnh polaroid. Nó giống như một Google trên giấy vậy: rất lý tưởng, tràn đầy các công cụ hay ho và ý tưởng vĩ đại.
Stewart và nhóm của ông đã cho ra đời một vài số The Whole Earth Catalogue. Số cuối cùng ra vào giữa những năm 70, lúc đó tôi bằng tuổi các bạn bây giờ. Ở bìa sau cuốn tuyển tập có bức ảnh một con đường vùng nông thôn vào một sớm mai, cảnh vật rất thích hợp cho những người thích phiêu lưu thả bước lãng du. Ở dưới có dòng chữ: “Stay hungry. Stay foolish”. Đó là lời chào tạm biệt của các tác giả trước khi kết thúc. Cũng là điều tôi hằng ước cho bản thân. Và giờ đây, khi các bạn tốt nghiệp và bước đến những chân trời mới, tôi cũng chúc các bạn như vậy.
Stay Hungry. Stay Foolish
Giữa tháng 6/2005, một bài phát biểu tại lễ trao bằng tốt nghiệp của trường đại học danh tiếng Stanford University (US) đã gây chấn động lớn ở các giảng đường đại học và được đăng tải ở các báo giáo dục và kinh doanh trên thế giới, rồi sau đó lan rộng trên internet. Chủ nhân bài phát biểu này là ông Steve Jobs, CEO của tập đoàn Apple Computer và Công ty Pixar Animation Studio.
Script tiếng Việt ——————————————————–
Tôi rất vinh dự được có mặt tại lễ phát bằng tốt nghiệp của các bạn ngày hôm nay tại một trường đại học danh giá bậc nhất thế giới. Còn phần tôi thì lại chưa bao giờ có bằng tốt nghiệp đại học nào cả. Thành thực mà nói, tôi chưa bao giờ học đại học. Hôm nay, tôi muốn kể cho các bạn nghe ba câu chuyện đã từng xảy ra trong đời tôi. Chỉ như vậy thôi, không có gì to lớn, chỉ đơn giản là ba câu chuyện.
Câu chuyện đầu tiên – “kết nối các sự kiện” (Connecting the dots)
Tôi đã bỏ học chỉ sau 6 tháng theo học trường ĐH Reed nhưng vẫn ở lại loanh quanh đến tận 18 tháng nữa mới thực sự ra đi. Tại sao tôi lại chọn bỏ học?
Mọi thứ bắt đầu từ lúc tôi chào đời. Mẹ đẻ của tôi là một SV trẻ mới tốt nghiệp ĐH, chưa chồng. Vì thế, bà quyết định mang tôi cho người khác làm con nuôi. Bà tin rằng nên để những người có bằng ĐH mang tôi về nuôi và đã sắp xếp sẵn mọi thủ tục cho con với 2 vợ chồng luật sư. Chẳng thể ngờ, đến lúc tôi chào đời, đôi vợ chồng này lại đổi ý muốn có con gái. Thế là, bố mẹ tôi bây giờ, lúc đó đang trong danh sách chờ đợi, nhận được một cú điện thoại lúc nửa đêm: “Có một bé trai mới sinh chưa ai nhận. Ông bà có muốn nhận không?” Họ vui mừng đồng ý ngay. Khi mẹ đẻ mới biết bố mẹ tôi chưa bao giờ tốt nghiệp ĐH, thậm chí cha tôi còn chưa tốt nghiệp cấp ba, bà nhất định không ký giấy cho con nuôi và chỉ nhượng bộ khi bố mẹ tôi hứa sau này sẽ cho tôi vào ĐH.
17 năm sau, tôi vào ĐH thật. Nhưng tôi lại ngu ngốc chọn một trường đắt tiền ngang với Stanford, và toàn bộ số tiền ít ỏi của bố mẹ tôi, những người lao động chân tay, đổ vào trả tiền học. Sau 6 tháng, tôi thấy việc đầu tư như vậy thật vô nghĩa. Tôi không biết mình muốn làm gì và cũng không biết trường ĐH sẽ giúp mình như thế nào. Thế mà tôi vẫn ngồi đây, tiêu tốn những đồng tiền bố mẹ bỏ bao mồ hôi công sức cả đời mới kiếm được. Tôi quyết định bỏ học và tin rằng, mọi thứ rồi cũng được thu xếp ổn thoả. Lúc đó thật sự rất run, nhưng bây giờ nhìn lại, tôi hiểu rằng, đấy là một trong những quyết định đúng đắn nhất của đời mình. Ngay khi quyết định bỏ học, tôi đã bỏ những môn bắt buộc mà mình không thích và bắt đầu kiếm các lớp có vẻ thú vị hơn.
Nhưng không phải mọi thứ đều thi vị. Tôi không được ở KTX, vì vậy tôi phải ngủ nhờ trên sàn nhà phòng trọ của các bạn tôi, nhặt vỏ lon Coca để có 5 xu mua thức ăn, và mỗi chủ nhật đi bộ hơn 7 dặm băng ngang thành phố để được một bữa ăn làm phúc hàng tuần tại đền Hare Krishna. Tôi thích cuộc sống đó. Chính những gì đã phải đương đầu khi đi theo tiếng gọi của trực giác và tính tò mò ham hiểu biết trong tôi khi ấy đã trở thành những kinh nghiệm vô giá cho tôi sau này. Để tôi kể bạn nghe một ví dụ điển hình:
ĐH Reed lúc đó có lớp dạy thiết kế thư pháp (calligraphy) có lẽ thuộc loại hàng đầu trong cả nước. Mọi mẫu chữ trên các poster, biển hiệu… xung quanh trường đều rất được thiết kế rất đẹp. Lúc ấy, coi như đã bỏ học và không phải học những môn bắt buộc nữa, tôi quyết định chọn lớp học về mẫu chữ mỹ thuật để tìm hiểu cung cách thiết kế. Tôi đã tìm hiểu về các mẫu chữ serif, san serif, về các khoảng cách khác nhau giữa các mẫu chữ, về các phương cách tạo mẫu chữ in (typography). Những kiểu cách vẽ chữ đó đậm nét nghệ thuật tinh tế, tuyệt đẹp và giàu chất lịch sử mà khoa học chẳng thể nào nắm bắt được. Chúng mê hoặc tôi từ lúc nào không hay.
Những thứ viển vông này chắc chẳng đem lại một ứng dụng thực tế nào cho cuộc đời tôi. Thế nhưng 10 năm sau, khi bắt đầu thiết kế chiếc máy tính Macintosh đầu tiên, tất cả quay trở lại. Chúng tôi đã dồn hết tâm trí của mình vào thiết kế chiếc Mac này. Đó là chiếc máy đầu tiên có kiểu chữ rất đẹp. Nếu tôi đã không bước chân vào lớp học thiết kế chữ hồi ĐH, chiếc Mac bây giờ sẽ không bao giờ có các kiểu dáng chữ và các phông chữ có khoảng cách đều nhau như thế này. Và vì thế, có lẽ cũng chẳng máy tính cá nhân nào trên thế giới có các kiểu chữ này (vì Windows cóp hoàn toàn từ Mac). Nếu không bao giờ bỏ học, tôi đã không đi học lớp thiết kế chữ này, và các máy tính cá nhân cũng không có được những mẫu chữ tuyệt diệu hôm nay. Dĩ nhiên, khi còn ngồi ghế nhà trường, làm sao tôi có thể kết nối các sự việc theo hướng như vậy? Nhưng 10 năm sau nhìn lại, tất cả đều rất rõ ràng.
Dĩ nhiên, các bạn không thể kết nối các sự việc khi hướng về phía trước, chỉ có thể làm như vậy khi ta nhìn lại một quãng đường. Vì vậy, các bạn phải tin tưởng rằng các hành vi, sự kiện của hiện tại có một mối liên quan nào đó đến tương lai. Bạn phải tin tưởng vào một điều gì đó – linh tính, số phận, cuộc đời, thuyết nhân quả (karma), bất kỳ cái gì. Lối suy nghĩ này chưa bao giờ làm tôi thất vọng, và chính nó đã tạo nên mọi đổi thay trong đời tôi.
Câu chuyện thứ hai: Tình yêu và sự mất mát
Tôi đã rất may mắn khi tìm thấy điều mình thực sự yêu thích khi còn trẻ. Woz và tôi bắt đầu thiết kế máy Apple trong gara ô tô của bố mẹ tôi hồi tôi mới 20 tuổi. Chúng tôi làm việc rất chăm chỉ, và trong vòng 10 năm sau, Apple đã trưởng thành. Từ một bộ sậu chỉ có 2 người biến thành một tập đoàn trị giá 2 tỷ đô-la với hơn 4.000 nhân viên. Chúng tôi đã cho ra đời sản phẩm đỉnh cao nhất của mình – máy tính Macintosh, lúc tôi mới bước sang tuổi 30. Rồi tôi bị đuổi việc. Làm sao có thể bị đuổi việc khỏi một công ty do mình sáng lập nên? Chuyện là thế này. Khi Apple mở rộng, chúng tôi thuê một người mà tôi nghĩ là rất tài năng để cùng mình điều hành công ty. Một hai năm đầu, mọi thứ đều ổn. Nhưng rồi những định hướng tương lai có điểm bất đồng, cuối cùng, chúng tôi cãi nhau. Hội đồng quản trị đã đứng về phía anh ta, tôi thì ra khỏi công ty, khi 30 tuổi. Tâm huyết của cả một thời kỳ đã tiêu tan, tôi hoàn toàn tuyệt vọng.
Một vài tháng sau đó, tôi thật sự không biết phải làm gì nữa. Tôi cảm thấy mình không xứng đáng với các bậc tiền bối, đã phụ lòng mong đợi và sự tín nhiệm của họ. Tôi đã gặp David Packard và Bob Noyce và cố gắng nói lời xin lỗi vì đã làm hỏng mọi chuyện. Bởi ai ai cũng biết đến sự thất bại này, nên thậm chí tôi còn nghĩ đến việc trốn chạy khỏi lãnh địa của mình. Nhưng rồi có một điều mà dần dần tôi nhận ra – tôi vẫn rất yêu những việc mình làm! Những sự kiện bước ngoặt ở Apple đã không hề làm suy suyển cảm xúc ấy. Tôi đã bị gạt bỏ, nhưng vẫn sống trong tình yêu. Vì thế, tôi quyết định làm lại.
Lúc đó, tôi không thể nhận thức được rằng, chính việc bị đuổi khỏi Apple là điều tuyệt vời nhất đã diễn ra trong đời. Những gánh nặng của vinh quang được thay thế bởi cảm giác nhẹ nhõm khi bắt đầu lại từ đầu và không chắc chắn về mọi thứ. Tôi được tự do bước vào thời kỳ sáng tạo nhất của cuộc đời.
Trong vòng 5 năm sau đó, tôi bắt đầu một công ty tên là NeXT, một công ty khác tên Pixar, và đem lòng yêu một người phụ nữ tuyệt vời sau này đã trở thành vợ tôi. Pixar bắt đầu sản xuất các phim hoạt hình sử dụng công nghệ máy tính đầu tiên của thế giới, bộ phim Câu chuyện đồ chơi (Toy Story), và bây giờ đã trở thành một trong những xưởng sản xuất phim hoạt hình thành công nhất thế giới. Vật đổi sao dời, cuối cùng thì Apple lại mua lại NeXT và tôi trở về Apple, sử dụng chính những công nghệ đã phát triển ở NeXT vào phục hưng lại cho Apple. Tôi và Laurene đã cùng nhau xây dựng một gia đình đầm ấm.
Tôi tin chắc rằng, những điều kỳ diệu trên đã không xảy ra nếu tôi không bị đuổi khỏi Apple. Đó là một liều thuốc đắng, nhưng đúng là bệnh nhân cần có nó. Đôi lúc cuộc đời như quẳng gạch vào đầu bạn vậy. Phải vững lòng ! Tôi tin rằng, điều duy nhất tiếp sức cho mình là tình yêu dành cho những việc mình làm. Bạn cũng vây, phải tìm thấy những gì bạn yêu quý. Đối với công việc hay với những người thân yêu của bạn đều thế cả. Công việc sẽ chiếm một phần lớn cuộc sống của bạn, và cách duy nhất để thực sự toại nguyện là làm được những điều bạn nghĩ là vĩ đại nhất. Và cách duy nhất để làm được những điều vĩ đại là yêu việc mình làm. Nếu chưa tìm thấy thì bạn cứ tiếp tục tìm đi. Đừng bỏ cuộc. Giống như trong tình yêu vậy, bạn sẽ biết ngay khi bạn tìm thấy nó. Và cũng giống như trong bất kỳ mối quan hệ nào, nó sẽ chỉ tốt đẹp thêm theo năm tháng mà thôi. Bạn hãy cứ tìm cho đến khi tìm thấy, đừng bỏ cuộc.
Câu chuyện thứ ba: Cái chết
Khi 17 tuổi, tôi đọc một câu rằng: “Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể đó là ngày tận thế của mình, đến một lúc nào đó bạn sẽ đúng”. Câu nói đó để lại ấn tượng lớn với tôi, và trong suốt 33 năm qua, tôi luôn nhìn vào gương mỗi ngày để tự hỏi mình: “Nếu hôm nay là ngày cuối của đời mình, liệu mình có muốn làm những việc hôm nay mình sắp làm không?” Và khi nhận ra câu trả lời là “không” ngày này qua ngày khác, tôi biết mình cần thay đổi điều gì đó.
Ghi nhớ rằng “một ngày nào đó gần thôi, mình sẽ chết đi” là một bí quyết vô cùng quan trọng giúp tôi quyết định những lựa chọn lớn trong đời. Bởi vì hầu hết mọi thứ – những mong đợi của người khác, lòng kiêu hãnh, nỗi lo sợ xấu hổ khi thất bại – tất cả đều phù phiếm trước cái chết, để lại những gì thật sự quan trọng. Luôn nhớ rằng mình sẽ chết là cách tốt nhất mà tôi biết để tránh sa vào cái bẫy suy nghĩ rằng mình không muốn mất đi cái gì đó. Ta đã hoàn toàn vô sản rồi. Chẳng có lý gì để không đi theo tiếng gọi trái tim.
Năm rồi, tôi bị chẩn bệnh ung thư. Tôi đi soi người lúc 7h30 sáng và phát hiện có một khối u trong tuyến tụy (pancreas). Lúc đó, tôi còn chẳng hiểu tuyến tuỵ là gì. Bác sĩ bảo rằng chắc là một loại ung thư không chữa được, và tôi chỉ sống được 3-6 tháng nữa thôi. Bác sĩ khuyên tôi về nhà sắp xếp lại mọi công việc, có thể ngầm hiểu như thế là chuẩn bị mọi thứ trước cái chết. Có nghĩa là phải gói gọn những điều muốn nói với các con trong 10 năm tới trong vòng một vài tháng. Có nghĩa là đảm bảo mọi thứ được sắp xếp ổn thoả cho gia đình trước khi ra đi. It means to say your goodbyes.
Cả ngày hôm đó tôi nghĩ đến lời chẩn bệnh. Tối đó tôi lại được khám nội soi, người ta cho đèn nội soi vào cổ họng xuống dạ dày và ruột non, lấy kim châm vào tuyến tuỵ để lấy ra một số tế bào từ khối u. Lúc đó tôi rất bình thản, nhưng vợ tôi kể lại lúc đó khi các bác sĩ soi các tế bào dưới kính hiển vi họ đã bật la lên vì phát hiện ra đây là một trông số rất ít loại u ác tính có thể chữa bằng phẫu thuật. Tôi đã qua phẫu thuật và giờ thì khoẻ rồi.
Tôi đã từng cận kề với cái chết, đủ cận kề để chứng nghiệm về nó không phải như một thuật ngữ trừu tượng xa vời. Và khi nó đã lướt qua mà tôi vẫn còn sống sót, nay xin chia sẻ cùng bạn đôi lời tâm đắc.
Không ai muốn chết cả. Kể cả những người muốn lên thiên đàng cũng không ai muốn chết. Thế mà cái chết lại là điểm đến của tất cả chúng ta. Không ai có thể trốn khỏi nó. Và đó là cách mà nó phải diễn ra, bởi lẽ Cái Chết chính là sáng tạo tuyệt vời nhất của Cuộc Sống. Nó là yếu tố làm thay đổi cuộc sống. Nó gạt bỏ cái cũ và mở đường cho cái mới. Ngay bây giờ “cái mới” là các bạn, nhưng không xa nữa bạn sẽ trở thành cái cũ và bị loại bỏ. Thứ lỗi cho tôi nếu nói như thế là quá buồn thảm, nhưng mà đúng như vậy đấy.
Thời gian của các bạn là có hạn, nên đừng phí phạm bằng cách sống cuộc đời của người khác. Đừng rơi vào bẫy của sự độc đoán, giáo điều của người khác. Đừng để những ý kiến ồn ào xung quanh nhấn chìm tiếng nói bên trong của bạn. Và quan trọng nhất, hãy dũng cảm đi theo tiếng gọi của trái tim và linh tính của mình. Chúng biết bạn thực sự muốn gì. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu thôi.
Khi tôi còn trẻ, có một tuyển tập tuyệt diệu tên là The Whole Earth Catalogue, được coi như sách gối đầu giường của thế hệ chúng tôi. Một tác giả tên Stewart Brand đã viết cuốn sách này, và ông đã làm cho nó vô cùng sống động bằng những chấm phá thi vị của mình. Đó là những năm cuối thập kỷ 60, khi chưa có máy tính cá nhân, nên cuốn sách được làm hoàn toàn bằng máy chữ, kéo, và máy chụp ảnh polaroid. Nó giống như một Google trên giấy vậy: rất lý tưởng, tràn đầy các công cụ hay ho và ý tưởng vĩ đại.
Stewart và nhóm của ông đã cho ra đời một vài số The Whole Earth Catalogue. Số cuối cùng ra vào giữa những năm 70, lúc đó tôi bằng tuổi các bạn bây giờ. Ở bìa sau cuốn tuyển tập có bức ảnh một con đường vùng nông thôn vào một sớm mai, cảnh vật rất thích hợp cho những người thích phiêu lưu thả bước lãng du. Ở dưới có dòng chữ: “Stay hungry. Stay foolish”. Đó là lời chào tạm biệt của các tác giả trước khi kết thúc. Cũng là điều tôi hằng ước cho bản thân. Và giờ đây, khi các bạn tốt nghiệp và bước đến những chân trời mới, tôi cũng chúc các bạn như vậy.
Stay Hungry. Stay Foolish